Prezentujemy prawdziwą historię siołkowickich wydarzeń spisaną przez Sebastiana Macioszek – historię przekazywaną ustnie po śląsku, która opowiada m. in. o siołkowickim kościele i czasach wojennych jego dziadków.
Gyburstag i świynta to zawse fajer ze całoł familijó, lepse jedzyniy i kans łosprołwki. Ale dopiyro w ty roku przekónoł ejch sie ize w łodpust tes moze być podobnie. My mómy łodpust w nasych Siołkowicach na Świyntego Michoła, co przipadoł pod kóniec wrzejśnia. W ty roku na tyn łodpust przijechoł brat mojej babci (babcia i dziadek to są łojcowie łod mojygo papy, a ołma to je mama łod babci, jedynoł, co jescy zyje. Tak samo nazywómy babcia, dziadka i ołpów łod stróny mamy, bo inaczej wsystko by sie nom poplóntało). I tak nołprzód był łobiołd: nudylzupa, cyrwiónoł kapusta, rołlady i kómpot. Wsystko jak tradycjoł kołze. Po łobiejdzie, bo była fajnoł pogoda, całó grómadó my pośli na spacyrek, pod budy i na kierchołw – łodwiejdzić nasych krewnych. Nó i ta, na ty kierchołwie sie zacły jus łosprołwki, chtore trzwały bes kafej (z łodpustowy kołołcy) ołze do wiecerzi. Tejla róstomajtnych rzecy my sie dowiejdziejli ze nic yno suchać starsych.
Tyn brat łod mojej babci moł bardzo dobroł pamiynć. Pamiyntoł, co mu łosprawioł taki jedyn ujek, jak budowali we Siołkowicach kościoł, a było to na pocóntku lołt trzidziestych zesłego wieku. I tak powiadoł: do farołrza Plotnika, co był w ty casie proboszczy w Siołkowicach i dziekany dekanatu siołkowickygo przised majster, co mioł malować kościoł po jego przebudowie i padoł, ze do tych aniołków, co majó być wymalowane nad prezbiterijum potrzebnoł je kazeina. Proboszcz gołdoł: „skónd joł ci wezna kazeina?” Majster poradziył połowić kogoś, chto moł znajómości we mlycarni, dzie gospodołrze swozó mlyko, ta bez problejmów powinna być. Farołrz przelejcioł w pamiynci wsystkich, a znoł dobrze swoich parafijan i tych, co chodzó do kościoła i tych, co go łómijajó. I snołd takygo, co do mlycarnie we Lewinie woziył fórmankó mlyko łod gospodołrzi. Yno łón do kościoła nie chodziył! Ale był ucynny, i jak go farołrz poprosiył, tyn mu łobiecanoł kazeina prziwiós ze tej mlycarnie. Malyrze mołgli kościoł wymalować, a te aniołki nad prezbiterijum we kościejle nasy jescy kans ludzi pamiyntoł. (Tera nas kościoł kans inacej zaś wyglóndoł, ale to jus innoł historyjoł, choć nie byłbych sobą, jakbych dwóch zdaniów ło tym nie dodoł. Bo my we Siołkowicach miejli piyrsy kościoł w łokolicy pozmiyniany w duchu posoborowym. Kozdy pejdzioł ize kościoł je wypołrtany, zamiast łoltołrzów i stacjów były nowocesne mozajiki. Tak było łod poły lołt sejśdziejsióntych do tera. Tera zaś mómy tak, jak było piyrwej, normalne łoltołrze, stacyje drógi krzizowej, a wsystko to pamiyntają jescy i nasi dziadkowie i nasa ołma). Zblizoł sie kolynda, jak co roku farołrz łodwiydzoł swojy łowiecki. Przichodzi tes do ucynnego parafijanina, co załatwiył potrzebnoł kazeina i mu padoł: nó i jak, podobajó sie aniołki we kościejle? A łón mu na to: „wiycie farołrziku, joł sie we kościejle do zadku nie łoglóndó”. Fajnoł historyjoł, ni?
Jak sie zacła gołdka ło kościejle, to ołma spóminała, jaky my fajne zwóny miejli. Jakej były tónacji i jaki fajny miały klang. Ale co z tego, padoł ołma, jak przisła wojna, to wsystky zwóny niymieccy rzóndzóncy kołzali ścióngnóńć. Piyrsy rołs słysoł ejch taky coś. A po co? Anó, padoł ołma, to na przetopiyniy sło, bo wojsko potrzebowało amunicjej, to i zwóny im sie przidały. I to nie yno z nasego kościoła. Kans kościołów w ty casie łogołociyli ze zwónów.
Ołma tes łosprawiała, jak ciynsko było bes wojna tu na nasy Ślónsku. Wiejlky były tedy familije, po łoziym, dziejsiynć dziejci w kozdej. Łojców pobrali do wojska, sie chcioł, cy nie chcioł, musioł iś na wojna i sie bić. Matka łostołwała sama z całó grómołdkó małych dziejci. Musiała śnimi robić na polu, wsystko łobrobić we chlywie. Co uzbiyrali na polach i we łogrodach to im pómołgło jakoś przezyć. Ale nie zawse sie to udołwało. Nołgorzej było, jak przised frónt i właziyli ruscy. Nie doś, ze sami chowali sie przed niymi, zeby ujś z zyciy, to jescy, jak wyzwoliciejle pośli, łokołzało sie ze nic niy ma we chlywie, Cały dobytek pozabiyrany, nieporzóndek łostawióny. A nierołs całe stodoły wyplóndrowane i wypołlóne. Do gamby nie było co włozyć, Dobrze, ze matka miała zakopany w ziymi worek mónki, to my choć yno chlyb miejli, co go sama upiec umiała. Ale co na tyn chlyb? Trocha mónki dała sómsiadce, a ta jej dała za to trocha cukru. Chlyb my zatónkali we wodzie i posypali cukry. Jaky to było dobre! Ze rzepy, co jej sie trocha w brogu uchowało robiyli my zyruch ( melasa). Bardzo dugo warzyło sie ta rzepa na piecu i miynsało. A jak uciekło…… ludzie, co to był za smród. I tego zyruchu to do dzisiej nienawidza. Jak ejch dołwno tymu była w Niymcach, to mi ujek kupiył taki fajny bónclik i padoł: wejź i zjydz to co je dryny, bo to testo dobre. Tego u wołs niy ma, a na pewno ci posmakuje. Mie stykło jak ejch to łotwarła. Zarołs mi sie te biydne case przipómniały i ejch tego ani nie rusyła. Do dzisiej tego nie umia jejś.
Ale tedy trza nóm było zyć dalej i cekać na lepse case. Cóz z tego, lepse case nie nadchodziyły. Mój łojciec, padoł ołma, nie przised jus z wojny do dóm. Łostali my sami. I cióngli my ta gospodara dalej. Było ciynsko, ale wsyscy my sie dzierzejli dokupy. Jedyn drugymu pómołgoł jak umioł. Jakoś my wsyscy wyrośli, załozyli rodziny, pobudowali sie. Tak sie myśla, padoł ołma, ze taky biydne i ciynsky zyciy wyrołbioł mocny karakter i pokazuje, co we cłowieku drzymie. Nó i zgoda je potrzebnoł i miyłość we familijej. Bo inacej to klapa na całego. „Dziejci – powiadoł ołma – radujcie sie, ze zyjecie w lepsych casach, w scejśliwych familijach. Mozecie sie ucyć, ja prołwda – mozecie, padoł ołma. Bo joł chciała, ale ejch niy mołgła. Jak sie wojna skóńcyła toch miała piyntnołście lołt i zamiast do jakejś skoły, coby zdobyć dobry fach, to musiałach na gospodarce robić za chłopa i całoł celołdka mojej matce pómoc wychować. Proście Boga, by wojny nie było i byście mołgli robić w zyciu wsystko to dobre, co wóm sie zamarzi. Tego wóm zyca”.
Cas uciekoł, a gołdce dalej nie było kóńca. I zaś jescy ło wojnie. Babcia ze swoji braty pejdziejli, ze ich papa, a mój ołpa, co jus niestety dołwno nie zyje, nigdy nie łosprawioł ło wojnie. A tes suzył we niymiecki wojsku. Posed na wojna jak mioł sesnołście lołt. Pónbócku, gołdó, dyć to młody karlus, cós łón sie na wojnie znoł? Taky były case, Zołdyn sie nie pytoł cy chce, cy ni, posed jako piónty karlus, nołmłodsy ze swojej familijej, tanci jus we wojsku suzyli. Rołs yno babcia i jejej rodzyństwo dostali laćky po rankach łod swojygo papy, bo im coś przi jedzyniu łobiadu nie smakowało. I tedy tes pejdzioł im: jakbyście byli na wojnie, tobyście jejdli i to, co my, jak my nosiyli we wiadrach kóniom jedzyniy. Kónie dostały te restki, a my miejli głodny flak zatkany. Łod tego casu zołdnymu nie przisło na myśl, aby „coś miało nie smakować”.
Tak jak tyn ołpa, tak i drugi, łod mojygo dziadka łojciec, łoba byli na wojnie. Łoba sie naciyrpiejli i nagłodziyli. Bes całe swojy zyciy po wojnie i niewoli, bo byli w ruskej niewoli, miejli wrzody na zołóndku i wsystkygo jejś niy mołgli. Potyn, po wojnie, jak jus sie łozyniyli, to wyjyzdzali na delegacije. Jak wrołcali do dóm na soboty i niejdziejle to kans sie niy mołgli rodzinóma zajmować, bo patrzejli porobić te nołciynzse roboty, coby jejich kobiyty (to znacy nase ołmy) niy musiały sie tak mancyć, jak zaś ich nie be cały tydziyń w dóma. Ale jednego nie dali się wzióńś. Zawse na wiosna warzyli wiejlki gar zupy ze świyzych pokrziwów. Były w niej kartołfle, łokrołsóne masły i ze śmietónką. Babcia, brat i siostra łod babci i dziadek pamiyntajó, ize całoł familijoł to jadła ołze im sie usy trzónsły. Taky to było dobre. Takoł zupa miejli yno rołs, abo dwa razy kozdego roku, ale jak smakowała, to pamiyntajó do dzisia. Taky zypy ty nasy ołpóm nierołs pómołgły przezyć ciynsky dni na wojnie. Pokrziw ta było doś, kartołfle dzieś wygrzebali z ziymie, yno nicy nie łokrołsiyli. A i tak smakowało.
Tak sobie myśla, wiejla ci nasi ołpowie, taky młode karluse musiejli wyciyrpiejć. Chto by to tera cynś taki sie najołd? A chto by tes tera taky coś uwarzył? Ci to miejli ciynsky zyciy. Wojna to nic dobrego. Tejla niescejścioł wsandzie. Zima, głód, daleko łod dómu. Dobrze, ze przezyli te łokropności, bo jakby ni, to przeca ani nołs by tu nie było.
Jak padała ołma, dobrze byłoby bez wojny dozyć starości. A moze lepiej coby wcale wojnów na świejcie nie było. Radować sie ze tego, co mómy, chciejć sie ucyć, zarołbiać, pofajerować i pozyć we normalnych casach. Tego sobie i wsystki zyca.
Sebastian Macioszek