Dawne dopływy Odry. Część III. Stobrawa i Siegwiżdż - rzeka zapomniana

Dawne dopływy Odry. Część III. Stobrawa i Siegwiżdż – rzeka zapomniana

Dawne prawobrzeżne dopływy Odry, które przedtem przecinały Bory Stobrawskie, płynęły z północnego wschodu na południowy zachód i niemal prostopadle kierowały się do Odry.

Jeszcze za czasów austriackich wszystkie dostępne podręczniki historii i geografii Śląska opisując dopływy rzeki Odry przypisują rzece Stobrawa jej źródła na Ziemi Wołczyńskiej z kierunku Byczyny. Początkowy jej strumień przepływał niedaleko Kluczborka i pod Wołczynem mijał kolejno Markotów, Wąsice a pod Brynicą koło Wołczyna łączył się ze Strumieniem Wołczyńskim, dalej kierując się na Fałkowice, Krogulną, Karłowice, by pod miejscowością o tej samej nazwie znaleźć swe ujście do Odry.

Dawne dopływy Odry. Część III. Stobrawa i Siegwiżdż - rzeka zapomniana
Polio Nicolaus – „Historia Incendiorum”, 1629 r.

 

Dawne dopływy Odry. Część III. Stobrawa i Siegwiżdż - rzeka zapomniana
Sinapius, Johannes – Olsnographia Oder Eigentliche Beschreibung Des Oelßnischen Fürstenthums In Nieder-Schlesien. – 1707 r.

Dawne dopływy Odry. Część III. Stobrawa i Siegwiżdż - rzeka zapomniana

W dawniejszych opisach dopływów Odry, Stobrawa jest przedstawiana jako mała rzeka.

Dawne dopływy Odry. Część III. Stobrawa i Siegwiżdż - rzeka zapomniana
Dielhelm Johann Hermann – Allgemeines Hydrographisches Lexicon Aller Ströme und Flüsse In Ober und Nieder Deutschland – 1743 r.

Dawne przekazy mówiły, iż jednym z ostatnich lewych dopływów Stobrawy była mniejsza rzeka o dźwięcznej nazwie Siegwiżdż, której to nazwy nie spotkamy w żadnym starym opisie dorzecza Odry. Umieszczenie jej łacińskiej nazwy SIGISDA w poemacie „Sabothus sive Silesia” Franca Fabriego, vulgo Koekritz z 1535 r. w którym poeta opiewa Odrę i jej śląskie dopływy mogło by sugerować, iż w dawnych czasach śedniowiecza Siegwiżdż była też małym dopływem prawobrzeżnej Odry, którą w porach wysokich stanów wody w rzece wykorzystywano do spławiania drewna ze środka leśnych borów. Wydanie drukiem poematu Fabriego dopiero w 1668 r. przysporzyło już wtedy ówczesnym historykom kłopotów z umiejscowieniem tajemniczej łacińskiej Sigisdy i niemniej tajemniczej rzeki Vosicus (łac.). Obie te rzeki w poemacie zapisano chronologicznie w sąsiedztwie rzek Stobrawy i Brynicy. Tymczasem w podręczniku śląskiej historii  Johanna Jacoba Füldnera z 1731 r., rzeka ta zapisana jest pod łac. nazwą Sagisda.

Dawne dopływy Odry. Część III. Stobrawa i Siegwiżdż - rzeka zapomniana
Primitiae Silesiacae Sive Franc. Fabri Vulgo Koeckritz – „Sabothus & Silesia” – wydanie z 1668 r
Dawne dopływy Odry. Część III. Stobrawa i Siegwiżdż - rzeka zapomniana
Johann Jacob Füldner – Schlesische Bibliothec Und Bücher-Historie. – 1731 r.

Takich i o wiele mniejszych dopływów Odry było przed usypaniem wałów przeciwpowodziowych o wiele więcej. Być może jeszcze w średniowieczu skierowano Siegwiżdż do rzeki Stobrawy gdzie u samego jej ujścia na prawym brzegu Odry znajdowała się bodaj największa w okolicy „Holz Ablaga” – składowisko kłód drewna, które potem wiązano w tratwy i spławiano je w dół Odry. Jak już wcześniej wspomniano, głębokie przeobrażenia tej części Górnego Śląska po przejęciu Śląska przez Prusy w 1742 r. spowodowane niezmiennie stałym zapotrzebowaniem drewna w budownictwie, głównie w niemieckich prowincjach gdzie występował deficyt tego budulca, oraz szybki rozwój nowej gałęzi przemysłu jakim na tym terenie było hutnictwo i obróbka metali, gdzie wodę wykorzystano głównie do napędu maszyn, doprowadziło do likwidacji rzeki Błotnicy i skorygowania biegu aż trzech występujących tu rzek – Stobrawy, Siegwiżdży i Brynicy. Rzeki te wcześniej płynęły z północnego wschodu na południowy zachód i niemal prostopadle wpadały do Odry. Konieczność zaopatrzenia w wodę miejsc, w których jej brakowało, bądź jej niskie stany uniemożliwiające spław drewna spowodował wydłużenie Stobrawy i Siegwiżdży poprzez przekopy łączące je z odleglejszymi źródłami obu rzek obecnie znajdującymi się pod Olesnem, przez co ich koryta otrzymały łukowate kształty – kierując ich bieg bardziej ze wschodu na zachód, przy czym aby rzeki się nie krzyżowały się z Brynicą, skrócono ją, podłączając do niej przekopem część dopływów dawnej Błotnicy, nadając jej też formę delikatnego łuku. Odtąd wydłużona Stobrawa opasająca Bory Stobrawskie od północy liczy około 80 km długości. Siegwiżdży, która przecina niemal dokładnie środek borów zmieniono nazwę na Budkowitzer Flöss-Bach ( Budkowiczanka rzeka spławna), jej długość to około 60 km. Natomiast skrócona Brynica liczy sobie około 40 km długości i zamyka niejako obszar Borów Stobrawskich od południowej strony.

Zmiany dorzecza Odry na obszarze Borów Stobrawskich doskonale obrazuje mapa „Europa XIX wieku” z 1877 r. (wysokiej rozdzielczości), do której link zamieszczono w drugiej części tryptyku o dawnych dopływach Odry, na której można dostrzec wiele przekopów i kanałów wykopanych w linii prostej, łączących poszczególne odcinki rzek, odróżniające je od nieregularnych linii brzegowych rzek, potoków czy naturalnych cieków wodnych. Wiele z tych budowli hydrotechnicznych i hydrologicznych nie dotrwała do naszych czasów.

Przegląd prywatności

Ta strona korzysta z ciasteczek, aby zapewnić Ci najlepszą możliwą obsługę. Informacje o ciasteczkach są przechowywane w przeglądarce i wykonują funkcje takie jak rozpoznawanie Cię po powrocie na naszą stronę internetową i pomaganie naszemu zespołowi w zrozumieniu, które sekcje witryny są dla Ciebie najbardziej interesujące i przydatne.