KOLEJNE JUŻ, TRZECIE OPOWIADANIE WOLFGANGA LAZIKA Z CYKLU “ŁOSPROŁWKI ZE ŁOPOLSKICH WSIÓW” PT. “ANTEK”.
O autorze napisaliśmy kilka słów w poście: https://staresiolkowice.pl/ganba/. W nagraniu opowiadania wykorzystano m. in. zdjęcia wykonane w Dobrzeniu Wielkim i Małym w latach 1987 – 1990 przez p. Wolfganga Lazika i Manfreda Kolodzieja.
Antek
Zmjyniyły sie case. Gmyna Wjelkygo Dobřnia wyglųndała we dwa tysiųnce dwasta dwadziejścia scwourtý roku blank inacej. Ze Kupu jechła do Dobřnia co dziejsiŷńć minut małou elektriška.
Ludzie môgli potý jechać dalej do Łopolou cugý, abo se we sklepach w Dobřniu co kupić. Bez lato
môgli se siŷś do wygodnego zeslika ze daský, chtory był powjesóny na lince. Tyn zeslik
automatycnie ciųgli ze Kupu do Dobřnia. Na drugej strónie drógi ciųgli zesliki z Dobřnia nazoud na
Kup. Tyn, co we tý zesliku siejdzioł, dychoł cysty, lejśny lóft. We tý casie, jak go ciųgli, môg se
přecytać we cajtųgu, co sie to zrobjyło nowego we łokolicy, i co tá zaś te politykry pobrojyły. Auta
juz prawje zoudyn niy mjoł. To, co sie pjyrwej zrobjyło z bryćkóma, zrobjyło sie tedy z autóma.
Napocły sie tracić. Stare auta stoły jescy we garazi do łobejzdřyniou i do pucowaniou., Niechtory
chłop sie wjŷcej staroł ło swojy stare auto, jak ło swojygo dakla, chtorego niekjedy tez jescy mjoł.
Tak tez było ze krôlóma. We tý casie było na całý śwjejcie yno pjŷńć krôli. Jednego krôla mjejli
tedy we Âglyjej, a potý tá był jescy Krôl Krojc, Krôl Pik, Krôl Herc i Krôl Karo.
We Dobřniu mjŷskoł Zefejl z Kasių. Zefejl mjoł robotâ w Łopolu, ale łón robjył dwa dni w dóma.
Te řecy, chtore mjoł zrobić, umjoł tez zrobić kompjuterý w dóma, i posłać te pisma i papjóry bez
internet do Łopolou. Roboty tez nie było wjejla, i besto mjoł doś kâs casu. Dziejci Zefejl i Kasia
tedy jescy niy mjejli. We wolný casie študowoł Zefejl tâ elektrónicnų technikâ. Łón juz tâ
elektrónicnų technikâ doś dobře znoł. We całý budynku połozył pod puc kable, i přiłųncył do tych
kabli róstomajtne kastejlki. Jak posed do kilšrâka, to mu sie zarouz na kilšrâku łośwjyciyła tabulka.
Na tej tabulce stoło, “Wóřta juz niy ma!”. “Noupřôd łobstalować wóřt!”. Zefejl potý přicis na tej
tabulce na jedyn kneflik, i to sie pokouzała lista ze tymi wóřtóma. Lejberka, krakałer, roły,
dałerwóřt, precka, krupniołki, zymlouki, winerki, kabanose i îkse wóřty. Při kazdý wóřcie stoło,
wjejla sto gramôw tego wóřta kostuje. Zefejl wpisoł kole tych wóřtôw, chtore chcioł kupić, wjejla
tego wóřta chce, i posłoł to wsystko bez internet do sklepu. Na drugi dziyń rano, Zeflowi wsystky te
wóřty přiwjóźli. Zefejl môg dalej študować tâ elektrónicnų technikâ. Niekjedy sie jednak Zeflowi
studziyło. Fajnie by było, jak by łón tez mjoł takygo dakla, jak tyn sųsioud, chtory mjŷskoł dwa
budynki dalej. Ze tý daklý by môg iś na špacjyr, i tyn daklik by mu niekjedy zazwaknų. Zefejl
wylouz na drógâ sie ździebko přebjegać. Chcioł iś do lasa na gřiby. Jak wylouz na dwôr, to trefjył
sųsioudkâ. Přised ze tų sųsioudkų do łosprouwki. Ta sųsioudka mu łosprawjała, ize jejej sųsioud
mou psa. Jak tyn pjes zwakou, to jų zarouz napocnie u lewej nogi łechtać tyn mały palec. Łóna nie
wjy, camu to tak jes. Była juz u sejś douchtorôw, ale łóni jescy niy miejli na te łechtaniy lykôw. Be
sie wjeřâ dalej musiała ze tý zwakaniŷ mâcyć, bo tyn nietalŷntny sųsioud, nie chce sie tego psa
pozbyć. Zefejl posed do lasa zbjyrać gřiby. Jak přised do dóm, to lezoł na jego šrajbtišu katalołg ze
nounowsymi, elektrónicnymi matackóma. Napocnų łoglųndać tyn katalołg. Na jednej zajcie coś
noud, co go intresjyrowało. Był tá elektrónicny daklik. Tyn daklik mjoł na kazdej, přejdniej fołtce
kneflik. Jak sie přicisło tyn kneflik na lewej fołtce, to tyn daklik napocnų zwakać. Jak sie zaś
přicisło tyn kneflik na prawej fołtce, to tyn daklik přestoł zwakać. To było gynał to, co łón łowjył.
Łón by se môg dać we izbje tý dakliký zazwaknųńć, a na dwoře by tego daklika zoudyn nie słysoł.
Niy mjoł by tez ze tų posikanų sųsioudkų zgorsyniou. Zefejl se łobstalowoł tego elektrónicnego
daklika. Na drugi tydziyń přijechało łod tej fyrmy auto. Napocli ze tego auta skłoudać packi ze tý
dakliký. Tych packôw było jednak kupa. Takygo wjelkygo daklika se Zefejl předtý nie předstawjył.
Podpisoł tyn cetlik, ize tego dakla dostoł, i auto zaś pojechało. Po robocie napocnų łoglųndać, co to
tá we tych packach je. Wzių do râki tyn łopis, a tá stoło model “AAA Nómer 1.” Zeflowi přisło to
kołmiš. Cytoł tá dalej, a to co łóni mu posłali, nie wyglųndało tak jak daklik. Rachónek był jednak
wystawjóny na elektrónicnego daklika. Zefejl se pejdzioł, ize łón to pośle nazoud. Zeflowi sie
studziyło. Myśloł, co by to robić. Te packi ze tų matackų nie dały mu jednak pokôj. Pejdzioł se, jak
ta matacka tu juz jes, to by môg spróbować jų słozyć. Łopis do tej matacki mioł, to wjeřâ nie be to
tak ciŷzko. Zaniós wsystky te packi do werkštele, i napocnų wsystky câści skłoudać. Napocła go ta
matacka intresjyrować. Łóna niy mjała foutkôw, tak jak tyn daklik we tý katalołgu, yno prawe râce
ze palcóma. Potý noud we jednej kiście třewiki na nogi. Te třewiki tej matacce tez pasowały. Jak
wsystko dokupy słozył, to ta matacka wyglųndała wjŷcej cłowjekowi podobnou, jak tymu daklikowi. Łobejzdřoł jų se ze wsystkich strón, i napocła mu sie podobać. Nie wjejdzioł jednak, na
co by łóna môgła być, bo sie nie ruchała. Była chnet takou wjelkou jak łón. Při tý łoglųndaniu
ujzdřoł Zefejl na pampku łod tej matacki jedyn kneflik. Při tý knefliku stoło napisane “Dusny
Kneflik”. Co to mjało znacyć, tego Zefejl we łopisie nie umjoł nouś. Łónymu tyn kneflik ale nie doł
pokôj., Côz to moze być za kneflik?. Nie chcioł jednak na tyn kneflik přiciś. Potý se łozwouzył, ize
to be wjeřâ taki kneflik, jak u tego daklika, chtory chcioł kupić. Było yno kołmiš, ize tá nie było
drugygo kneflika. Tyn daklik mjoł dwa knefliki. Napocnų wrózyć, co by to noulepsej zrobić. Dyć
łón by môg spróbować, i na tyn kneflik přiciś, to sie pokouze, co to jes. Łozłozyć tâ matackâ yno
jescy umjy, bo wjy, jako jų słozył. Zefejl přicis na tyn “Dusny Kneflik”. Ta matacka napocła sie
ruchać. Ruchała râkóma i nogóma. Potý sie wyprościyła i postawjyła sie na nogi. Łotwořyła łocy, i
napocła sie nałokoło siebje łoglųndać. Za chwilâ łotwořyła gâmbâ i pejdziała: “Dziyń dobry. Jou sie
zwjâ Antek. Wy ejście sų mojí póný. Jou ejch jes u Wous na suzbje. Côz mó před Wous robić?”.
Zefejl nie wjejdzioł, co mou pejdziejć. Łón sie rychtig wystrasył. Za chwilâ pejdzioł: “Jako, co mó
robić?” Antek mu wyjaśniył, ize łón umjy kâs řecy robić, i łón juz sie tera raduje, ize moze u niego
suzyć. Zefejl był zaskocóny. Nie wjejdzioł co mou wartko pejdziejć. Trochâ sie tez tej matacki boł.
Łodpejdzioł, ize łón tera niy mou nic do zrobjyniou. Łón zakludzi jednak Antka do Kasie. Kasia!!,
Ja Kasia mou zawse kâs roboty. Te słowo “robota” nie jes te prawe słowo. Kasia mou kupâ roboty,
ja, łóna mou całų fórâ roboty!! Antek z radości podskocył do gôry, i sed za Zeflý do Kasie. Trefjyli
jų w kuchni. Kasia siejdziała při stole, i cytała ksiųzkâ. Całoł kuchnia była zawalónou niepomytý
gyšyrý. Antek sie Kasi předstawjył, tak jak sie Zeflowi předstawjył. Kasia napocła sie radować, ize
be mjejć pómocnika. Pejdziała Antkowi, ize łón mou napocnųńć pomywać gyšyr. Jak be gotowy, to
łóna mu powjy, co mou potý dalej robić. Antek pomywoł gyšyr. Zefejl posed do swojygo
kompjutera, i napocnų łowić. Łowjył te słowo “Dusny Kneflik”, łowjył te słowo “Antek”, łowjył
“Robotne Matacki”, łowjył “AAA Nómer 1”, ale nic nie umjoł nouś. Antka na całý śwjejcie nie
było. We tý katalołgu, we chtorý wyłowjył tego elektrónicnego daklika, tez nic nie noud. Antek
wjeřâ był na śwjejcie jedziny. Jako sie Antek dó niego dostoł, tego se Zefejl nie umjoł wyjaśnić.
Za dwa dni přisło do Zefla pismo, we chtorý mu připómniejli, ize łón jescy nie zapłaciył za tego
elektrónicnego daklika. Podali mu jescy rouz nómer rachónku, i wjejla tyn daklik kostuje. Zefejl
posłoł bez bank tej fyrmje za tego elektrónicnego daklika pjóndze. Na drugi dziyń pojechoł zaś do
roboty. Jak přised nazoud, wlouz do kuchnie trochâ pojejś. Kuchnia była cyściutkou. Wsystko sie
blyscało. Kasia siejdziała juz při stole, i jadła. Zefejl zajzdřoł na stoł, i nie dowjyřoł swojí łocó.
Kasia jadła smazónkâ ze dwadziejścia jajec, a kole tej smazónki mjała jescy na talyřiku dwje małe
klóski. Zefejl jej pejdzioł, ize łóna se niy mou tejla tych klóskôw brać. Łóna se mou wjŷcej tej
smazónki wziųńć. Kasia sie łozgorsyła. Napocła go přezywać, ize łón jej nic nie zycy. Łostatni cas
łóna tejla ubrała, i wouzy juz yno dwa i pu cetnara. Wsystky klejdy be se musiała dać přesyć, bo juz
jej sų za wjelky. Łón by jų wjeřâ chcioł dalej futrować tymi ślųndrotóma, co jej nie smakujų. Cały
cas jų moři. Teraz jes z tý ale kóniec. Antek!! Ja Antek wjy, co jej smakuje, i usmazył jej ździebko
smazónki. Zeflowi juz sie nie chciało jejś. Posed do izby, i siųnd sie do zesla. Nie chcioł, izby mu
Kasia přeciepła, ize jų chce blank umořić. Antek robjył dalej wsystko před Kasiâ. Ściyroł w izbach
ze mejbli kuř, zamjatoł na dwoře gónek, wjysoł na łogrôdku na wešylajni do susyniou praniy,
biglowoł Kasi klejdy i wařył před niâ mitak. Kasia była zadowolónou. Takygo Antka łóna se juz
douwno zycyła. Jak Antek mjoł wsystko, co Kasia chciała zrobjóne, to posed do werkštele, i sie tâ
ździebko łoglųndoł. Robjył pořųndek. We jedyn scwourtek přised Zefejl ze roboty i widzioł juz z
daleka, jak Antek siek trouwnik. Posed do Antka go přiwitać. “Dziyń dobryAntek!, Jakôz ci to
idzie?” Antek přestoł siec. Łobróciył sie do Zefla i pejdzioł: “Dziyń dobry. Musicie přeboucyć, ale
jou sie zwjâ Francek. Antek jes môj łojciec. Łón tá coś robi we werkšteli. Wy ejście sų mojí póný.
Jou ejch jes u Wous na suzbje. Côz mó před Wous robić?” Zefejl łotwořył gâmbâ, i nie wjejdzioł co
mou pejdziejć. Jak zaś přised do siebje, to pejdzioł, ize Francek mou dalej siec trouwnik. Zefejl
posed do werkštele, i zastoł Antka. Nałokoło Antka furgały łod šlajfowaniou fųki. Antek coś robjył.
Antek přestoł šlajfować, i přiśli do łosprouwki. Antek łozłozył Zeflowi, ize ta werkštela juz jes tera chnet takou, jak łón jų se zycy. Łostatni tydziyń łobstalowoł te nounowse elektrónicne câści i
šaltųgi i pórâ mašinôw do łobroubjaniou metalôw. Dzisiej rano te câści přiwjóźli. Jak wsystko
łozpakowoł to zarouz zrobjył Francka. Łón juz se předtý tâ całų kónstrukcjâ łoblicył. Te pjyrse
konstrukcje BBB, CCC, DDD, EEE nie były jednak taky dobre, jak łón se to myśloł. Dopjyro ta
kónstrukcjou FFF była w pořųndku. Bez te nounowse šaltųgi sło jų tak dobře zrobić. Besto łón doł
swojymu synkowi te mjóno Francek. “FFF Nómer 1”. Francek jes jescy lepsy jak łón. Francek umjy
jescy wjejla îksych řecy robić. Kasia Francka bardzo chwouli. Antek tez był ze swojej roboty
zadowolóny. Radowoł sie, ize Francek jes taki dobry synek. Potý sie spytoł Zefla, sie mu sie
Francek podobou. Zefejl nie wjejdzioł co mou pejdziejć, i pochwoulył Antka. Pejdzioł mu, ize łón
sie tez nad Francký raduje. Potý sie spytoł Antka, sie při tych packach nie były tez rachónki. Antek
mu pejdzioł, ize při tych packach były taky papjóry, ale te go nie intresjyrowały. Ci, co te packi
přiwjóźli, dali Antkowi taki cetlik. Tyn cetlik Antek podpisoł, i to łóni zaś pojechali. Zefejl i Antek
napocli přeglųndać te papjóry. Zefejl sie chyciył za głowâ. Pejdzioł Antkowi, ize łón nie wjy jako to
mou wsystko zapłacić. Antek tego nie rozumjoł. Łón mu ale přiřek, ize sie be ło to starać. Zefejl nie
musi se nad tý łómać głowy. Zefejl był po tý wsystkí gotowy, i powalył sie na kauč. Za dwa dni, jak
Zefejl přised z roboty, to Antek juz na niego cekoł. Antek pejdzioł Zeflowi, ize mu chce co
pokouzać. Wlejźli do izby, dzie Zefejl mioł swôj kómpjuter. Na šrajbtišu lezały papjóry. Auswajze
před Antka i Francka, Gyburtsurkunda łod Francka. Papjóry ze banku. Antek se doł we banku
załozyć kónto. Zefejl sie spytoł, jako łóni te papjóry dostali? Antek mu łosprawjoł, ize dzisiej před
połejdniý była Kasia, Francek i łón na gmynie. Tá se dali te papjóry wystawić. Ci na gmynie
chciejli noupřôd robić zgorsyniy. Kasia í ale pejdziała na rozum. Ta ich spjerónała. To co ta í
pejdziała, tego łóni jescy w zyciu nie słysejli. Jak í te papjóry wystawjyli, to wsyscy na gmynie byli
radzi, ize łóni zaś pośli. Zefejl kiwoł głowų, i łoglųndoł te papjóry. Na auswajzie łod Antka był
podpis Antek. Na Karcie ze banku tez podpisoł Antek. Zefejl nie wjejdzioł, co mou pejdziejć, i
posed do kuchnie. We kuchni była Kasia i jadła. Na talyřu mjała pu upjecónej gâsi, a kole tej gâsi
był mały talyřik sałołtu, łokrousóny skwjyrckóma ze wytopjónego špeku. Kasia mu pejdziała, ize
Antek jej tez douwou do joudła te witaminy. Tak jak łón to robi, to jej i te ziejly smakuje. Zefejl nie
pejdzioł nic. Minųło pórâ dni. Zefejl mjoł wolny dziyń. Wylouz na łogródek łobejzdřejć, sie ze
ziymje juz wyroustajų krołkuse. Po jakíś casie wlouz do izby. Francek farbjył Kasi ziejlónų farbų
włosy. Kasia mu pejdziała, ize Francek wjy, jakų farba włosów łóna teraz musi mjejć. Teraz jes
wjosna, i wsystko sie ziejlyni, to łóna musi mjejć ziejlóne włosy. Jutro pódzie ze Francký do sklepu
kupić pasowny do tej farby włosôw klejd. Zefejl jej pejdzioł, ize ta farba włosôw juz jej teraz
bardzo dobře stoji, choć wsystky włosy jescy nie sų ufarbjóne. We werkšteli coś rymcowało. Zefejl
posed do werkštele łobejzdřejć, co tá tak rymcuje. Antek se zrobjył mašinkâ do drukowaniou, i
drukowoł pjųndze. Jak to Zefejl widzioł, to sie zrobjył blady. Pejdzioł Antkowi, ize łón mou zarouz
přestać drukować te pjųndze. Potý mu łozłozył, ize tego niy moze robić. Łóni sie jescy wsyscy
dostanų do herestu. Antek přestoł drukować. Pejdzioł Zeflowi, ize to było kâs roboty, zrobić tyn
prawy papjór, wylicyć te nómery łod tych pjŷndzy, porobić te drukplaty na te pjųndze, zrobić te
róstomajtne wodne i îkse znaki na tych pjųndzach i zbudować tâ mašinkâ. To łón musioł kâs
gmyrać muzgý. Jego pjųndze sų lepse, jak te ze banku. Łón był wcora we banku, i tá juz wjŷksų
câść tych pjŷndzy na swojy kónto wpłaciył. Te rachónki za te łobstalowane elektrónicne câści,
šaltųgi i mašiny tez juz sų wsystky zapłacóne. Zoudyn mu we banku nic nie pejdzioł, a łón tu robi
kwouli tego takų kómedyjų. Antek był łozgorsóny, ale pjŷndzy juz dalej nie drukowoł. Za chwilâ
sie Antek uspokojył. Minųło pórâ dni, to Antek pokouzoł Zeflowi co łón zaś zrobjył. Antek
zbudowou mašinkâ do siecyniou trouwnika. Ta mašinka była bardzo cichou. Kasia sie môgła po
mitaku powalić, a Francek môg siec trouwnik. We izbje nie było tej mašinki słychać. Wsystky
usiecóne trouwki stoły po siecyniu prosto do gôry. Antek wbudowoł do tej mašinki gřebycki i
scotecki, chtore te trouwki po siecyniu stawjały. Zefejl napocnų Antka chwoulić. Antek juz sie na
Zefla nie gorsył.
Jedyn dziyń přised Antek do Zefla, i spytoł sie go, sie łón tez pódzie na jego zebraniy. Zefejl nie wjejdzioł, ło cý Antek gwaři. Antek mu pejdzioł, ize to dzisiej stoji we cajtųngu. Łón, Antek, sie doł
postawić na listâ kandidatôw wojta we Wjelkí Dobřniu, i dzisiej wjecôr be do ludzi we Dómje
Kultury goudoł. Łón powjy ludzió, co gmyna potřebuje, i jako sie to dou zrobić. Předwcorý był na
zebraniu łod tego chłopa, co teraz je wojtý. To jes flaša!! Co tyn tý ludzió dadolył, tego se Zefejl nie
umjy wyłobrazić. Antek posed za śćwjerć godziny do dóm, bo duzej na tý zebraniu nie wydzierzoł.
Zefejl mu łodpejdzioł, ize na jego zebraniy pódzie. Antek gwařył na swojí zebraniu do ludzi. Co
pórâ minut ludzie klaciali. Antek był zadowolóny. Přised tyn dziyń wyborôw. Ludzie wybrali Antka
za wojta Wjelkygo Dobřnia.
Za casôw Antka zrobjyła sie gmyna Wjelkygo Dobřnia noufajniejsų gmynų we całý powjejcie
łopolskí. Antek był bardzo šporowny, ale wsystko co ludzió łobjecoł, doł porobić. Ludzie tez
musiejli robić před gmynâ gmynkâ. Kobjyty musiały za swojy pjųndze kupić kwjoutki, i jy na
niechtorych placach zasadzić. Chłopi musiejli we tý casie dać pozôr na dziejci. Kasia kupjyła
słónecniki. Nie musiała sie tak schejlać, jak jy sadziyła. Ta posikanou sųsioudka sadziyła tulpy.
Cały cas łosprawjała ło tý psie łod jejej sųsiada, i ło tý małý palcu u lewej nogi, chtory jų łechce,
jak tyn pjes zwakou. Wjejla razý ludzie Antka jescy za wojta wybrali, tego nie wjâ. Dzierzâ prawje
w gouřci stare papjóry ze gmyny Wjelkygo Dobřnia. Te papjóry pochodzų ze dwa tysiųnce štyrysta
sejśdziejsiųntego łósmego roku. Na tý placu, dzie mou “Wojt Wjelkygo Dobřnia” podpisać, jes
napisane mjóno, Antek.
Wolfgang Lazik
