Kolejny przystanek na historycznej drodze wiodącej po parafiach siołkowickiego dekanatu opowiadanej przed stu laty przez pasjonata historii śląskich parafii i kościołów – Franciszka Godulę. Tym razem poznajemy znaną nam siołkowiczanom parafię z Dobrzenia Wielkiego.

Poniżej zamieszczamy tekst jaki ukazał się w niektórych śląskich gazetach w 1922 r. z zachowaniem oryginalnej pisowni, gramatyki, składni, wymowy i interpunkcji.

Wielki Dobrzyń jest wsią istniejącą od czasów bardzo dawnych. Nasamprzód wspomina o Dobrzyniu dokument z roku 1228, którym zatwierdza książę Kazimierz opolski posiadłości klasztoru Panien Norbertanek w Czarnowąsach. Pomiędzy innemi darowiznami wspomina dokument ten także o dziesięcinach, jakie otrzymywać miał klasztor od Dobrzynia. Inny dokument z roku 1279 wzmiankuje o wójtostwie dobrzyńskiem.

Wieś była własnością księcia, jakkolwiek pod względem kościelnym należała od samego początku do parafii czarnowąskiej. Nie wiadomo, z jakich powodów zbudowali mieszkańcy Dobrzynia tu kościół własny i utworzyli parafię samodzielną, choć proboszcz klasztorny temu się sprzeciwiał. Nic nie wskórawszy udał się prałat do księcia, oskarżając Dorzynian a powodu postępowania nielegalnego. Książę Bolesław stanął po stronie klasztoru, zniósł w roku 1325 nową parafię a kościół św. Katarzyny przyłączył jako filialny do Czarnowąsów. Stosunek ten przetrwał do początku wieku ubiegłego; (tzn. wieku XIX, gdyż autor F. Godula publikował ten tekst w 1922 r. – przyp. kalejd. hist.) jedynie celem ułatwienia duszpasterstwa zamieszkał w Dobrzyniu na stałe jeden zakonnik. Dopiero po zniesieniu klasztoru, mianowicie w roku 1818, utworzono przy kościele miejscowym parafię samodzielną.

Pierwszy kościół był drewniany; w roku 1700 zastąpiono go nowym budynkiem, który w r. 1832 został prawie zupełnie zniszczony. Niedługo potem wzniesiono nową świątynię (zdj.. 1 i 2); uroczyste jej poświęcenie odbyło się w 1842 r. Na cel ten przeznaczył fiskus jako patron 3473 talary gotówki oraz drzewo budulcowe wartości 385 talarów. Gminy należące do parafii złożyły 1929 talarów, zaś z funduszu na kaplicę św. Rocha zużyto 600 talarów. Do parafii należały wtenczas: Stary Dobrzyń, Kupy i Łazy, które odtąd tworzą nową parafię kupską. Kościół w Dobrzyniu zbudowany jest w gustownym stylu gotyckim (mowa o małym kościele w centrum wsi naprzeciw banku (zdj. 1 i 2). Obecny kościół parafialny zbudowano w 1934 r. – przp. kalejd. hist.)

W roku 1913 została parafia dobrzyńska znacznie powiększona przez włączenie Małego Dobrzynia, który od czasów najdawniejszych należał do parafii czarnowąskiej. Mały Dobrzyń był bowiem aż do roku 1810 (okres sekularyzacji) własnością klasztoru Panien Norbertanek w Czarnowąsach. W r. 1840 naliczono tu zaledwie 19 domków i 127 mieszkańców, podczas gdy obecnie zamieszkuje wieś już przeszło 900 ludności. – B r z e z i e jest kolonią niewielką, założoną dopiero w roku 1773 i dziś jeszcze w przewadze przez protestantów zamieszkałą.

Z pomiędzy duszpasterzy dobrzyńskich podać wypada nam wszystkich proboszczów począwszy od połowy wieku ubiegłego. W roku 1838 objął parafię ks. Michał M a ś l o c h i zarządzał nią do r. 1867. Następcą jego został ks. Karol K u s c h, który był rodowitym Fałkowiczaninem. W czasie urzędowania jego utworzono parafię kupską. Ks. Kusch był pewien czas dziekanem dekanatu siółkowickiego; umarł w roku 1898. Po śmierci jego został duszpasterzem dotychczasowy proboszcz w Jełowie, ks. Karol K i t e l m a n n. Dwanaście lat sprawował duszpasterstwo i to do śmierci swej, która zaskoczyła go po częstych chorobach w roku 1910. Kilka miesięcy zaledwie został w urzędzie ks. P y k a, który tu także umarł i przy tutejszym kościele spoczywa. Od roku 1911 do 1922 był proboszczem ks. Mikołaj K n o s a l a. Ostatni urodził się w 1868 r. w Żelaznej, święcenia otrzymał w r. 1892; w r. 1895 został administratorem w Twarogu w Gliwickiem, następnie tamże proboszczem, gdzie pozostał aż do objęcia parafii dobrzyńskiej. W roku bieżącym (tj. 1922) objął probostwo w Pszowie.

__________________________________________________

Parafia dobrzyńska poszczycić może się licznemi jednostkami, które się poświęciły stanowi duchownemu, odznaczającemi się pomiędzy duchowieństwem górnośląskiem swem uzdolnieniem i owocną pracą dla Kościoła św. i wiernych. Z W i e l k i e g o D b r z y n i a pochodzą:

Ks. Jan Alojzy F i e t z e k, urodz. 1790, święc. 1817, był do roku 1820 kapelanem w Czeladzi, do roku 1826 proboszczem w Ziemięcicach a odtąd aż do roku 1862 proboszczem w Piekarach, gdzie 18 lutego umarł. Ks. Fietzek znzny jest ze swej działalności około zaprowadzenia wstrzemięźliwości na G. Śląsku, która uwieńczona została pomyślnym skutkiem. W uznaniu gorliwości zamianował ówczesny ks. kardynał Dniepenbrock księdza Fietzka kanonikiem honorowym.

Ks. Sebastyan F i e t z e k, brat starszy ks. Jana Alojzego Fietzka, urodził się w 1778, został księdzem w r. 1801, żył jeszcze do 1857 r. u brata swego w Piekarach.

Ks. Krzysztof S z y m a l a, urodz. 1777, święcenia 1804, był kapelanem w różnych miejscowościach i umarł 1840 r.

Ks. Tomasz G a b r i e l, urodz. 1865, otrzymał święcenia 23 czerwca 1891 r., został 1896 r. proboszczem w Bralinie, był do roku 1908 dziekanem dekanatu sycowskiego, jest jeszcze obecnie w Bralinie.

Ks. Jan S y m a l l a, urodz. 1886, święcenia otrzymał 22 czerwca 1912, został jeszcze tegoż roku kapelanem przy kościele św. Trójcy w Bytomiu; następnie urzędował w innych parafiach.

Również i z M a ł e g o D o b r z y n i a znane nam są nazwiska księży następujących;

Ks. Andrzej P a m p u c h, urodz. 1824, święc. 1854 r., był następnie kapelanem w Leśnicy.

Ks. Jan P o g r z e b a, urodz. 1858, święcenia otrzymał w r. 1884, został 1893 r. proboszczem w Dolnej, powiat strzelecki, gdzie zmarł w okresie wojny światowej.

Ks. Franciszek P o g r z e b a, urodz. 1873, święcenia otrzymał 23 czerwca 1900, został jeszcze w tymże roku kapelanem w Ługnianach, po śmierci ks, Bergmanna administratorem a w r. 1905 proboszczem tamże. W bieżącym roku objął probostwo w Przyszowicach.

Ks. Józef W a r z e c h a, urodz. 1874, święcenia 20 czerwca 1903 r., został w r. 1908 administratorem, 1913 r. proboszczem w Wielkim Siemysławie, powiat namysłowski.

______________________________________________________

Poza wsią w kierunku północnym wznosi się kościółek drewniany pod wezwaniem św. Rocha, własność parafii dobrzyńskiej. Świątynię tę zbudowano w roku 1671, następnie przebudowano w roku 1752 kosztem mieszkańców parafii. Starożytny kościółek ten jest dziś jeszcze celem licznych pielgrzymek, które dotąd rok rocznie w uroczystość św. Rocha gromadnie przybywają (zdj. 3 i 4)

PS. ze strony; https://ajojko.com/historia-mikolowa/ ( zdj. 6 i 7) dowiadujemy się o dalszych losach ks. Andrzeja Pampucha z Dobrzenia Małego, który od roku 1866 przebywał na parafii w Mikołowie gdzie pełnił funkcję ostatniego prebendarza Bractwa Różańcowego, a po śmierci w 1877 r. został pochowany na miejscowym cmentarzu.